21 Ekim 2021- Cezmi ASLAN
Havacılık kazaları deyince birçok kişinin aklına hemen seyir halindeyken mekanik veya pilottan kaynaklanan sebeplerden ötürü düşen uçaklar gelir. Filmlerden aklımıza kazınan görüntülerin de etkisiyle dumanı tüterek düşen uçaklar zihnimizde görselleşir belki de. Peki aslında havacılık sektöründe bu tarz kazaların oranının çok düşük seviyelerde kaldığını söylesek ne düşünürsünüz? Belki şaşıracaksınız fakat söylemek zorundayız: Havacılık sektöründe en fazla görülen, can ve mal kayıplarının açık ara en yoğun olduğu kazalar Pist Kazalarıdır!
Pist kazalarının en sık rastlanan dört türü vardır: 1. Pist İhlalleri 2. Pistten Sapmalar 3. Pist Karışıklığı 4. Çarpışmalar. Pist İhlalleri, bir havalimanında belirli bir uçağın inişi ve kalkışında kullanması için belirlenen yüzeyde başka bir uçağın, aracın veya herhangi bir şeyin yanlış mevcudiyetidir. Kalkış veya iniş yapan uçağın pilotu durumu önceden fark edip çarpışmayı önlese bile, bagajların düşmesi veya kaçma eylemi gerçekleştiği sırada yolcuların emniyet kemerlerinin çözülmesi gibi durumlardan ötürü yaralanmalar gerçekleşebilir. Pistten Sapma, iniş ve kalkış sürecinde dengesiz yaklaşmalar ve pistin yetersiz durumu gibi sebeplerle, uçağın pist yüzeyinden sapması veya pisti aşmasıdır. Pistten Sapmalar dünyadaki en yaygın ticari havacılık kazasıdır ve tüm ticari havacılık kazalarının yaklaşık üçte birine karşılık gelir. Pist Karışıklığı, pilotların iniş ve kalkış için yanlış piste girmesiyle meydana gelir. Bu durum genellikle geceleri, paralel olan bir taksi yolunun bir pistle karıştırılması sebebiyle olur. Pistte ortaya çıkan temel kaza türlerinden sonuncusu Çarpışmalardır. Asfaltta yer alan uçaklar, bagaj taşıma araçları ve inşaat ekipmanları gibi cisimlerle çarpışma sonucunda, uçakta çok ciddi maddi hasarlar oluşabileceği gibi ciddi sayıda ölümler ve yaralanmalar da ortaya çıkabilir.
Pist kazalarının pilottan veya uçakların mekanik arızalarından kaynaklanan pek çok sebebi vardır. Fakat, yazımızın devamında pistin durumu ve pist etrafındaki organizasyon yetersizliğinden kaynaklı sebepleri irdeleyeceğiz. Pistler özelindeki sebeplerin en önemlisi, kabaca bütün havacılık kazalarının %12’sine yol açan yetersiz pist bakımıdır. Pisttin yetersiz bakımının başlıca örnekleri bozuk iniş sistemleri, buzlu veya kaygan yüzeyler ve yetersiz veya aşınmış Taksi Yolu işaretleri olarak sıralanabilir. 1994 ve 2004 arasındaki yıllarda A.B.D.’deki ölümcül havayolu kazalarının %42’sinin sebebinin Yetersiz Pist Bakımı olduğuna dair başka bir istatistik pist bakımının ne denli önemli olduğunu gözler önüne seriyor. Pistin organizasyonundaki eksiklikler de pist kazalarının bir diğer önemli sebebidir. En başta kusurlu Pist Tasarımı pilotların iniş ve kalkışlarında ciddi sorunlara sebep olur. Ayrıca, pistteki iniş ve kalkışların organizasyonundan sorumlu Hava Trafik Kontrolörlerinin görevleri başındaki küçük hataları dahi çok büyük çapta pist kazalarını ortaya çıkarabilir.
Sonuç olarak, kalkış ve iniş sırasında meydana gelen pist kazalarının önüne geçmek için pistlerin bakımının ve organizasyonlarının uluslararası standartlara uygun şekilde gerçekleştirilmesi gereklidir. Çünkü, kalkış ve inişler uçağın yere en yakın olduğu ve genellikle pilotların kazaların önüne geçebilmek için yeterli zaman ve irtifalarının olmadığı anlardır. Ayrıca, iniş ve kalkış zamanları uçakların birbirine en yakın olduğu anlardır. Bu noktada, ICAO ve EASA gibi kuruluşların pist bakımına dair talimatları ve tavsiyeleri büyük mal ve can kayıplarının önüne geçmek konusunda bir rehber olarak görülebilir.